Introductie
Eet, drinkt en denkt …’ (dat God het schenkt) en ’Hamburgers in het Paradijs, voedsel in tijden van schaarste en overvloed’. Steeds vaker wordt naar het paradijs verwezen als het over voedsel gaat. Soms uit nostalgie, soms uit verbazing over hoe goed het ons gaat. Het is waar: voor het eerst in de geschiedenis van de mensheid begint voor steeds meer mensen het leven op een mythisch paradijs te lijken, waarin voedsel bijna gratis en ongelimiteerd voorhanden is. Een wereld van vervagende seizoenen, ongelimiteerde draagkracht van het land en oogsten het hele jaar rond, uit alle delen van de wereld. De overvloed lacht ons tegemoet. Steeds minder hoeven mensen zich steeds in te spannen om hun dagelijkse voedsel te krijgen. Dankzij voortschrijdende kennis en techniek, opschaling en rationalisering. Voedsel, of liever food, zoals we het nu graag noemen, is hightech. Wat je eet, vertelt wie je bent – maar vandaag de dag is voeding niet een teken van groepsidentiteit maar van individuele keuze.
Het paradijs is niet gratis. Onze overvloed gaat gepaard met kosten. Voedselzekerheid is – in Europa en de meeste OESO-landen – al lang geen maatschappelijk en politiek issue meer. Dat zijn wel de gevolgen van de voedselproductie voor natuur, milieu, dierenwelzijn, de uitputbare grondstoffenvoorraden, de gezondheid, het landschap. De schaalvergroting heeft ook tot gevolg dat consumenten zich vervreemd voelen van de voedselketen en terug verlangen naar een overzichtelijker en schijnbaar veilige situatie. Gelukkig is de mens een lerend dier, ook intergenerationeel. We leren van onze fouten, we vervuilen water en bodem steeds minder per ton product, we letten op dierenwelzijn, op genen van planten en dieren als gemeenschappelijk erfgoed, op de klimaateffecten en de gevolgen voor de biodiversiteit. Het blijft een leercurve. Verduurzaming is het sleutelwoord, al ontdekken we nog dagelijks wat dat betekent.
Deze overwegingen zijn niet nieuw, en het is de grote verdienste van Alfred van Dijk dat hij zoveel hiervan al gezien heeft, lang voor het gemeengoed werd, lang voor ik ook zelf schreef over het paradijs. In ’Eet drinkt en denkt …’ (dat God het schenkt) behandelt hij die verandering in doen en denken rondom ons voedsel en de voedselproductie. Het weerspiegelt de wereld van dertig jaar geleden. Daarmee houdt de auteur ons een spiegel voor, een terugblik naar hoeveel er veranderd is en hoeveel er ook nog steeds actueel is. Wat een mooi gebaar dat deze bundeling van Alfred van Dijk postuum alsnog wordt uitgegeven!
Louise O. Fresco