Sommige teksten zijn te mooi om niet te publiceren. Zoals Eet, drinkt en denkt… van onze oud-collega Alfred van Dijk (1933-2012). Alfred was bijna dertig jaar verbonden aan de Stichting Public Relations Land- en Tuinbouw en auteur van diverse boeken en tal van publicaties over de wereld van de land- en tuinbouw, waaronder vele columns en verhalen in het gretig gelezen en veel geprezen blad 19NU en in het onderwijsblad Het Kleine Loo.

Eet, drinkt en denkt… is een historische wandeling door de wonderbaarlijke wereld van voedsel produceren en voedsel consumeren. Het houdt een spiegel voor. Het boek is een intrigerende schets van ontwikkeling en verandering in productie, consumptie, bereiding en eetpatroon door de eeuwen heen. Naarmate de welvaart groeit, nemen de wensen en eisen toe. Evenals de onvrede, aldus de observatie van de waarnemer. Een goedgevulde maag alleen is niet meer goed genoeg.

Geschreven in 1980/1981, is Eet, drinkt en denkt… een peilstok met de stand van zaken van toen. Het is verstilde tijd. Dat geldt met name in die passages in het eerste hoofdstuk waarin Alfred de productie van boerenland in cijfers heeft gevangen. De opbrengsten per hectare zijn inmiddels verder toegenomen. Sommige gewassen worden in Nederland amper nog geteeld. Op de akker hebben andere hun plaats ingenomen. Een melkveebedrijf met honderd koeien is al lang geen uitzondering meer. Het aantal land- en tuinbouwbedrijven is verder gekrompen. Voedselproductie heeft zijn eigen dynamiek. Wetenschap, techniek, ’de economie’, de ondernemingslust van boeren en tuinders en ’de politiek’ hebben de productie ingrijpend beïnvloed en gemaakt tot wat er nu, anno 2013, is. Maatschappelijke wensen op het gebied van milieu, natuurbeheer en dierenwelzijn hebben hun impact gehad op de bedrijfsvoering. ’Maatschappelijk verantwoord ondernemen’ en ’duurzaam produceren’ zijn standaardbegrippen uit het boerenondernemers-handboek. Ook het vakjargon is mee veranderd. Het proces van schaalvergroting, automatisering, mechanisering en efficiency schrijdt voort. Ook voedselproductie is hightech, eigentijds eenentwintigste-eeuws, al wil niet iedereen dat (volledig) accepteren.

Eet, drinkt en denkt… is geschreven in een tijd dat in de voedselproductieketen de omslag in gang werd gezet van ’meer’ naar ’beter’. ’Klasse statt Masse’, om met de Oosterburen te spreken. Die beweging heeft de Nederlandse land- en tuinbouw nieuwe paden opgejaagd, zoals het voorbeeld van de Nederlandse tomaat (van ’holländische Wasserbombe’ naar een rijk palet van soorten, kleuren en vooral smaken) in de jaren ’80 en ’90 van de vorige eeuw illustreert. Revolutie is een groot woord, maar een omwenteling was het zeker.

De toon in Eet, drinkt en denkt… is die van een verwonderde kijker die wil aanschouwen, ontwikkelingen en samenhang wil zien en beschrijven en zo de lezer dienen. De toon is mild, invoelend en begrijpend. Vaderlijk welhaast. En geamuseerd. Nooit venijnig of geërgerd. Een enkele maal verraadt de schrijver zijn Schiedammer hart. De tekst laat mooi de stilist Van Dijk zien. Men leze bijvoorbeeld het prachtige, zeer onderhoudend en met gevoel voor humor geschreven DIK & DUN. Eet, drinkt en denkt… is het verhaal van een belezen beschouwer, die het genot, de weelde en de waarde van het voedsel beziet. Het gewone van de hedendaagse overvloed is minder alledaags en vanzelfsprekend dan het lijkt.

Eet, drinkt en denkt… is tekst voor fijnproevers en taallekkerbekken. Het is geschreven in de taal van de liefhebber. Door een schrijver die er genoegen in schiep de lezer soms op het verkeerde been te zetten door woorden uit het dagelijkse gebruik in een opmerkelijke context te plaatsen en ze hun klassieke betekenis terug te geven. Zoals het woord ’vergaderen’, waar ’vergaren’ wordt verwacht. Zo ook doet het oudtestamentische ’wegzwerven’ de aandachtige lezer even halt houden en nadenken over de correctheid van het woord. Ze zijn met veel liefde voor de taal opgeschreven. De lezer zij dan ook gerustgesteld: het gebruik van de woorden is correct, al wil de hedendaagse digitale spellingcontroler soms anders doen geloven.

De tekst voor Eet, drinkt en denkt… is geschreven voor – toen nog – het Ministerie van Landbouw. Van publicatie is het nooit gekomen. Mogelijk waren sommige passages politiek niet opportuun. Mogelijk waren er andere overwegingen. Voor Ronald Bos van Eburo BV waren Alfreds vakmanschap en de jarenlange vriendschapsband reden dat publicatieverzuim recht te zetten. Postuum daarom alsnog deze smulpartij voorgeschoteld. Proeft en geniet!

Ton Schönwetter, augustus 2013